Het wereldkampioenschap op de weg is een wedstrijd waar menig renner van droomt. De winnaar zal voor eeuwig de boeken in gaan, maar bovendien ook een heel jaar lang mogen rijden in de regenboogtrui. Hoewel de trui berucht is vanwege de vloek die er op rust blijft een overgroot deel van het peloton weer ieder jaar het seizoen afstemmen op die ene dag. De dag van de wereldkampioenschappen op de weg.
Door het jaarlijks wisselen van organiserende gemeente varieert ook het parcous. Het profiel van de race zelf is in principe niet zwaar genoeg om de forcing te voeren. Het is echter de lengte die het uiterste van de renners vergt. Meestal ontstaat de ultieme groep in de laatste twee ronden, bij voorkeur op een plaats waar de weg omhoog loopt. Vaak zijn het sterke renners die goed van voren zitten in met name de eendaagse wedstrijden die beslissen wie er wereldkampioen wordt. Een rappe renner die meegeglipt is in de ontsnapping heeft een grote kans op de wereldtitel, al blijft de koers open tot op de streep.
Valkenburg is de gemeente die het vaakst de mondiale titelstrijd heeft mogen organiseren. De Limburgse stad was decor voor vier wereldkampioenschappen. Het peloton deed de plaats voor het laatst aan in 1998 met de Zwitser Oskar Camenzind als enigszins verrassende winnaar.
Het wereldkampioenschap is voor vele renners dé wedstrijd van het jaar. Mede daardoor komt de erelijst om in grote namen.
Zo nu en dan verrast een renner echter het hele pak door als onbekende een gooi te doen naar de wereldtitel. Na een aantal jaar blijkt dan meestal dat het niet gebleven is bij die ene, ´gelukkige´ overwinning maar heeft die renner toch een mooi palmares bijeen gefietst. Drievoudig wereldkampioen Oscar Freire is daar een mooi voorbeeld van.

Het wereldkampioenschap werd voor het eerst verreden in 1927. In barre weersomstandigheden wist de grote Alfredo Binda wereldkampioen te worden. In het Duitse Adenau bleef hij na 182,5 kilometer zijn grote rivaal Constante Girardengo ruim voor. Diezelfde Binda mag zich recordhouder noemen met een drietal overwinningen. Hij deelt die eer met de Belgen Rik van Steenbergen en Eddy Merckx. Sinds 2004 is ook Oscar Freire toegetreden tot deze selecte groep.

Het parcours van de wedstrijd bestaat meestal uit een plaatselijke ronde van een paar kilometer lang die wordt verreden rond de organiserende plaats. Dat circuit moet dan een aantal keer afgelegd worden en bevat meestal enkele obstakels in de vorm van een scherpe afdaling of een steile, korte beklimming.
Bij het passeren van de streep voor de laatste ronde wordt de bel geluid, ten teken van het ingaan van de laatste ronde.
De kersverse wereldkampioen mag na afloop van de wedstrijd de felbegeerde regenboogtrui in ontvangst nemen.